Πριν και μετά
Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τον Ασωπό ως θεό, καθότι, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ήταν γιος του Ποσειδώνα. Δίπλα στα πεντακάθαρα νερά του έζησαν άνθρωποι για αιώνες ολόκληρους. Ο κάτοικοι περιδιάβαιναν στις όχθες του χαζεύοντας τα φλαμίνγκο και τους ερωδιούς, κολυμπούσαν και ψάρευαν άφοβα στα νερά του. Ο ποταμός προσέφερε καταφύγιο σε δεκάδες είδη πτηνών, πολλά από αυτά σπάνια, όπως οι κύκνοι και οι ψαραετοί.
Σήμερα, ο Ασωπός μεταφέρει βιομηχανικά απόβλητα. Το νερό από τις πηγές και τις γεωτρήσεις όλης της περιοχής δεν κάνει για καμία ανθρώπινη χρήση όπως πόση, μαγείρεμα, μπάνιο, πλύσιμο ρούχων ή πότισμα. Τα ψάρια είναι νεκρά, η ορνιθοπανίδα απειλείται και το κολύμπι απαγορεύεται. H ζημιά στο οικοσύστημα είναι ορατή και μη αναστρέψιμη.
Σήμερα, ο Ασωπός μεταφέρει βιομηχανικά απόβλητα. Το νερό από τις πηγές και τις γεωτρήσεις όλης της περιοχής δεν κάνει για καμία ανθρώπινη χρήση όπως πόση, μαγείρεμα, μπάνιο, πλύσιμο ρούχων ή πότισμα. Τα ψάρια είναι νεκρά, η ορνιθοπανίδα απειλείται και το κολύμπι απαγορεύεται. H ζημιά στο οικοσύστημα είναι ορατή και μη αναστρέψιμη.
Το χρονικό
Η ιστορία ξεκινά πριν από 40 ολόκληρα χρόνια. Το χουντικό Προεδρικό Διάταγμα του 1969 προσφέρει κίνητρα για τη μετεγκατάσταση βιομηχανιών από την Αττική στη Βοιωτία. Επιλέγεται η ευρύτερη περιοχή των Οινοφύτων – Σχηματαρίου. Μια σειρά από βαριές βιομηχανικές μονάδες αξιοποιούν τα κίνητρα και μεταφέρονται. Το διάταγμα ωστόσο δεν καθορίζει τρόπο λειτουργίας, ούτε θέτει όρια στις δραστηριότητές των βιομηχανιών. Ο Ασωπός χαρακτηρίζεται ως «αποδέκτης επεξεργασμένων βιομηχανικών λυμάτων».
Δέκα χρόνια μετά, το 1979, με απόφαση του νομάρχη Βοιωτίας, επιτρέπεται η ρίψη αποβλήτων στον Ασωπό, με την προϋπόθεση να ελέγχονται για τις ποσότητες χρωμίου που περιέχουν. Εν τω μεταξύ τα εργοστάσια έχουν ήδη συγκεντρωθεί κατά δεκάδες στην περιοχή και μαζί τους έχουν μετοικήσει χιλιάδες κόσμου για ανεύρεση εργασίας.
Τη δεκαετία του 1990 το ΥΠΕΧΩΔΕ δίνει την εντολή για κάποιες πρώτες ενέργειες απορρύπανσης, οι οποίες δεν ολοκληρώνονται ποτέ.
Το 1997 ανατίθεται μελέτη στο Πολυτεχνείο, η οποία καταδεικνύει την απουσία εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων στα εργοστάσια, καθώς και το μέγεθος της ρύπανσης. Οι επιστήμονες προτείνουν τη δημιουργία κεντρικής μονάδας επεξεργασίας λυμάτων στο Στενό Αυλώνα. Και το σχέδιο αυτό εγκαταλείπεται, γιατί δεν βρίσκεται φορέας διατεθειμένος να αναλάβει τη χρηματοδότηση.
Επίσημα, το πρόβλημα της μόλυνσης γίνεται γνωστό μόλις το 2004, όταν με ανάλυση του Γενικού Χημείου του Κράτους προκύπτει, ότι ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας είναι ανοιχτός στην κυμαινόμενη βιομηχανο-γεωργική βαριά ρύπανση και μόλυνση. Στο πόσιμο νερό ανιχνεύονται για πρώτη φορά υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου (Νοέμβριος του 2004). Έως τότε κανένας επίσημος φορέας δεν έχει ασχοληθεί με το αν οι βιομηχανίες τηρούν τις προδιαγραφές ασφαλείας στη απόρριψη των αποβλήτων τους.
Αρχές του 2005 νέος έλεγχος αποκαλύπτει ακόμα υψηλότερες τιμές για το χρώμιο. Το θέμα φτάνει με επερώτηση στη Βουλή, χωρίς αποτέλεσμα. Οι αναλύσεις εμφανίζουν μεν υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου, αλλά δεν γίνεται ανάλυση για το τι είδους χρώμιο είναι αυτό, εξασθενές καρκινογόνο και μεταλλαξιογόνο ή όχι, και από πού προέρχεται. Το δεύτερο εξάμηνο του 2005 και το 2006 δε γίνεται κανένας έλεγχος ή ανάλυση.
Οκτώβριος 2005: Η Yγειονομική Yπηρεσία της Νομαρχίας Βοιωτίας αναγνωρίζει το πρόβλημα και ζητά με έγγραφό της «να ενταθεί και να συστηματικοποιηθεί ο δειγματοληπτικός έλεγχος και η παρακολούθηση των νιτρικών ιόντων».
Αύγουστος 2006: Ξεκινούν οι κινητοποιήσεις των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής των Οινοφύτων.
Από τον Ιανουάριο του 2007, με πρωτοβουλία του Δήμου Οινοφύτων, αρχίζουν συστηματικές αναλύσεις και παρακολουθήσεις του νερού. Η ποσότητα του ολικού χρωμίου βρίσκεται συνεχώς αυξανόμενη. Η δημοτική αρχή ζητά διορία τριών ετών για την αλλαγή προέλευσης του νερού και οι δημότες ζητούν να γίνει ανάλυση, για να διαπιστωθεί η ύπαρξη ή όχι εξασθενούς χρωμίου. Μετά από παρέμβαση των πολιτών γίνεται τελικά η ανάλυση από το Γενικό Χημείο του Kράτους και αποδεικνύεται ότι το νερό είναι τοξινωμένο με εξασθενές χρώμιο.
Οι κινητοποιήσεις των κατοίκων συνεχίζονται. Η Επιτροπή Αγώνα Ωρωπίων ζητά από την Ελληνική Κυβέρνηση, την Ελληνική Βουλή, τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από κάθε αρμόδια υπηρεσία να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποκατάσταση του Ασωπού και των προβλημάτων (υγείας, οικονομικών, περιβαλλοντικών) των κατοίκων των περιοχών που επηρεάζονται από τη ρύπανση.
Οκτώβριος 2007: Ο προϊστάμενος της Eισαγγελίας Eφετών διατάζει κατεπείγουσα προκαταρκτική έρευνα για τη ρύπανση στον Ασωπό.
Το φθινόπωρο του 2008 το ΥΠΕΧΩΔΕ δηλώνει, ότι τα Οινόφυτα και η Αυλίδα θα συνδεθούν με το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ πριν από τα Χριστούγεννα, και ότι στις δύο περιοχές θα κατασκευαστούν ταχυδιυλιστήρια συνολικού προϋπολογισμού 2 εκ. €. Επίσης, ότι εντοπίστηκαν οι υπαίτιες εταιρείες και διαβιβάστηκαν οι σχετικοί φάκελοι στον Εισαγγελέα και τη Νομαρχία, ότι διεξάγονται έλεγχοι και η ποιότητα του νερού είναι υπό παρακολούθηση.
Στο μεταξύ, ανεξάρτητες έρευνες από πανεπιστημιακά ιδρύματα αποδεικνύουν ότι η ρύπανση του Ασωπού ξεπερνά τα όρια της Αττικής και της Βοιωτίας και επεκτείνεται σε όλο τον Ευβοϊκό Κόλπο. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, τα υπόγεια ύδατα στην περιοχή του Ασωπού είναι εξαιρετικά τοξικά, καθώς καταγράφονται συγκεντρώσεις που ξεπερνούν τα 100 μικρογραμμάρια εξασθενούς χρωμίου ανά λίτρο νερού. Επιπλέον, μετά από δειγματοληψία, εντοπίζονται στα ύδατα του Ασωπού υψηλές συγκεντρώσεις νικελίου, νιτρικών, φωσφορικών, αλλά και ολικού χρωμίου. Η μεγαλύτερη καταστροφή εντοπίζεται στη βιομηχανική περιοχή των Οινοφύτων, όπου οι συγκεντρώσεις ολικού σιδήρου στα υπόγεια ύδατα ξεπερνούν τα 1.000, ακόμα και τα 2.000 μικρογραμμάρια ανά λίτρο.
Τα κρούσματα καρκίνου στους κατοίκους της περιοχής των Οινοφύτων αυξάνονται συνεχώς, ενώ την τελευταία δεκαπενταετία οι θάνατοι από τη συγκεκριμένη ασθένεια έχουν τετραπλασιαστεί.
Έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στα Οινόφυτα αποδεικνύει, ότι κάποιες από τις επιχειρήσεις διαθέτουν βιολογικό καθαρισμό για την πρωτοβάθμια επεξεργασία των αποβλήτων, αποφεύγουν όμως να τον χρησιμοποιούν, δεδομένου ότι αυξάνει το κόστος παραγωγής των προϊόντων.
Oι Oικολόγοι Πράσινοι και το Ινστιτούτο Τοπικής Αειφορίας και Πολιτισμού (Βοιωτία), με την υποστήριξη των Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο, φέρνουν το θέμα της ρύπανσης του Ασωπού τον Απρίλιο του 2009 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μέσα από σειρά παρεμβάσεων και δράσεων αναδεικνύονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι επιπτώσεις της ρύπανσης της ευρύτερης περιοχής του Ασωπού στην υγεία, στο περιβάλλον, στη γεωργία-κτηνοτροφία και γενικότερα στην οικονομία μιας μεγάλης περιοχής, αλλά και η υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να λάβει τα αναγκαία μέτρα, για να σταματήσει να παραβιάζεται βάναυσα η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Κάτοικοι της περιοχής συμμετέχουν στις εκδηλώσεις, προσφέροντας μπουκαλάκια με μολυσμένο νερό από τον Ασωπό.
Το έντονο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για τον Ασωπό αποτυπώνεται το Μάιο του 2009 στην ημερίδα του Πανεπιστημίου Aθηνών με θέμα «Η κατάσταση στον Ασωπό». Επιστήμονες, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, εκπρόσωποι φορέων, κάτοικοι της επίμαχης περιοχής, αλλά και απλοί πολίτες δίνουν το παρόν. Τα συμπεράσματα της ημερίδας είναι αποκαλυπτικά:
Έρευνα του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών καταδεικνύει, ότι το εξασθενές χρώμιο στη λεκάνη του Ασωπού προέρχεται από τη βιομηχανική δραστηριότητα. Είναι πάνω από 400 οι βιομηχανίες, που παράγουν απόβλητα με εξασθενές χρώμιο. Μετά τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας, σε συνεργασία με το δήμο Ωρωπού, σφραγίζονται οι γεωτρήσεις. Στα Oινόφυτα μετριέται μικρότερη συγκέντρωση, αλλά πάνω από τα όρια της Ε.Ε. Στο δήμο Θήβας οι περιεκτικότητες είναι κάπως μικρότερες. Στο δήμο Αυλίδας, όμως, μετριούνται πάρα πολύ υψηλές τιμές. Οι μετρήσεις συνεχίζονται, προκειμένου να καταγραφεί η εξέλιξη του φαινομένου. Η έρευνα προτείνει αρχικά να γίνει προσπάθεια να σταματήσει η ρύπανση και ακολούθως να βελτιωθεί η κατάσταση που έχει ήδη διαμορφωθεί. Υπάρχουν μέθοδοι και τεχνολογίες, όπως για παράδειγμα η βιοαποκατάσταση, που επιτρέπουν, χωρίς υψηλό κόστος, την επεξεργασία των αποβλήτων, προκειμένου να εξαλειφθεί το εξασθενές χρώμιο. Αντίστοιχες μέθοδοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τη μείωση των συγκεντρώσεων στο έδαφος, απ' όπου το τοξικό χημικό περνάει στα φυτά σε διάφορες συγκεντρώσεις.
Το Εργαστήριο Χημείας Περιβάλλοντος του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών καταγράφει στον άνω ρου του ποταμού επιβάρυνση από κτηνοτροφική δραστηριότητα και γεωργικές καλλιέργειες, στον κάτω ρου επιβάρυνση από βιομηχανική δραστηριότητα, ενώ στις εκβολές επιβάρυνση από την τουριστική δραστηριότητα αλλά και από διερχόμενα πλοία. Εκτός από το εξασθενές χρώμιο, καταγράφονται υψηλές συγκεντρώσεις σε νιτρικά, οργανικό άνθρακα, αζωτούχες και φωσφορικές ενώσεις από γεωργικές καλλιέργειες, αμμωνία, νιτρώδη, οργανικό άζωτο, υπολείμματα λιπασμάτων. Από μικροβιολογικές μετρήσεις βρίσκονται στις εκβολές του Ασωπού μεγάλα ποσά κολοβακτηριδίων, πάνω από τα όρια κολύμβησης. Όσον αφορά τα μέταλλα, εκτός από χρώμιο βρέθηκαν μόλυβδος, υδράργυρος, κάδμιο, χαλκός, ψευδάργυρος. Η βιομηχανική ζώνη των Oινοφύτων είναι η κυρίως περιοχή ρύπανσης. Στα επιφανειακά ύδατα δεν καταγράφονται τα τελευταία χρόνια υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι αυτό απορρίπτεται, μέσω γεωτρήσεων, απευθείας στον υδροφόρο ορίζοντα.
Από το Τμήμα Περιβαλλοντικής Παθολογίας Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής επισημαίνεται ότι τα βαρέα μέταλλα μεταβάλλουν τη γονιδιακή δράση, αλλάζουν τις ενδοκυττάριες συγκεντρώσεις των ιστών, μεταβάλλουν τον κυτταρικό μεταβολισμό και την παραγωγή ενδοκυττάριων ουσιών. Το εξασθενές χρώμιο προκαλεί βλάβες στο DNA και στον κυτταρικό κύκλο. Ο δε καθορισμός ορίων ασφαλείας δε διασφαλίζει τη δημόσια υγεία.
Η εκπρόσωπος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. αναφέρει, ότι μετά την ανίχνευση του εξασθενούς χρωμίου στα νερά του Ασωπού, με εντολή του Υπουργού, η Ειδική Υπηρεσία Προστασία Περιβάλλοντος άρχισε εντατικούς ελέγχους. Στους πρώτους ελέγχους οι ενδείξεις ήταν απογοητευτικές, όμως μετά από ένα χρόνο άρχισε να μην ανιχνεύεται εξασθενές χρώμιο στα επιφανειακά νερά. Στα υπόγεια ύδατα το πρόβλημα είναι διαφορετικό, καθώς επί χρόνια γινόταν μόλυνση. Γίνονται συνεχείς επανέλεγχοι, επιβάλλονται πρόστιμα, στέλνονται φάκελοι στον εισαγγελέα. Παράλληλα, δίνονται ερωτηματολόγια προς τις βιομηχανίες για να καταγραφεί ο τρόπος διαχείρισης των υγρών αποβλήτων και να γίνει ταυτοποίηση των αγωγών.
Στη συζήτηση που ακολουθεί, το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. δέχεται σφοδρή κριτική για τις ενέργειες στις οποίες έχει προχωρήσει, κατηγορείται για ολιγωρία, για λογική «ο ρυπαίνων πληρώνει», που έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική. Oι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης της λεκάνης του Ασωπού επαναλαμβάνουν την έκκλησή τους προς κάθε αρμόδιο φορέα για λήψη άμεσων μέτρων έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η κατάσταση.
Μάιος 2009: Κάτοικοι και φορείς των Οινοφύτων δηλώνουν ότι πρόκειται να καταθέσουν αγωγές εναντίων των επιχειρήσεων, που αποδεδειγμένα έχουν προκαλέσει τη ρύπανση στον Ασωπό ποταμό. Επίσης προτίθενται να ζητήσουν αποζημιώσεις για τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν, λόγω του μολυσμένου νερού και της ρύπανσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, επικαλούμενοι την κοινοτική οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη.
Ιούνιος 2009: 15 βιομηχανίες που ρυπαίνουν τον ποταμό, αντιμετωπίζουν, εκτός από την κατηγορία της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, και την κατηγορία της πρόκλησης βαριάς σωματικής βλάβης και θανάτου.
Νομέμβριος 2009: Έκθεση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) για την κατάσταση που επικρατεί στο ποταμό Ασωπό αναφέρει, ότι η περίπτωση της ρύπανσης του Ασωπού αποτελεί δείγμα περιφρόνησης της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος. Διαπιστώνει παντελή έλλειψη σχεδιασμού για τη δημιουργία απαραίτητων υποδομών για τις δραστηριοτήτες των 1.500 βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων της περιοχής του Ασωπού. Η κατανάλωση νερού με υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου (CrVΙ) επιβαρύνει τον ανθρώπινο οργανισμό, όχι μόνο μέσω της κατάποσης, αλλά και μέσω της δερματικής επαφής και της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών.
Στο πακέτο προτάσεων της έκθεσης για την επίλυση του προβλήματος περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, η εφαρμογή σχεδίου διαχείρισης και προγράμματος παρακολούθησης της λεκάνης απορροής του ποταμού Ασωπού, ο καθαρισμός της παρόχθιας ζώνης του Ασωπού για την εξασφάλιση πρόσβασης και ελέγχου καθ’ όλο το μήκος του ποταμού, η ανάπτυξη online συστήματος για την τακτική παρακολούθηση της ποιότητας των επιφανειακών νερών του ποταμού Ασωπού και των υπόγειων νερών της περιοχής, η εγκατάσταση αντιρρυπαντικών συστημάτων σε όλες τις μονάδες, των οποίων τα απόβλητα περιέχουν τοξικές ουσίες, η διαμόρφωση πλαισίου δράσεων και νομοθετικών ρυθμίσεων για το πόσιμο νερό και τη διαχείριση των υδατικών πόρων κ.ά. Η έκθεση συνιστά άμεση παρέμβαση του κράτους, προκειμένου να εφαρμοσθούν οι νόμοι και παραδίνεται στην υπουργό Περιβάλλοντος από τον πρόεδρο του ΤΕΕ.
Τέλη Νοεμβρίου 2009 ο δήμος Οινοφύτων καταθέτει καταγγελίες στην Κομισιόν και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την παραβίαση της κοινοτικής νομοθεσίας στην περιοχή του Ασωπού.
2 & 3 Δεκεμβρίου 2009: Αρχίζει η εκδίκαση της προσφυγής που έχουν καταθέσει οι κάτοικοι και οι φορείς των Οινοφύτων για τη ρύπανση του Ασωπού στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η εν λόγω προσφυγή στρέφεται κατά της νομαρχίας Βοιωτίας, η οποία δεν ακύρωσε τις περιβαλλοντικές άδειες επιχειρήσεων που ρυπαίνουν το ποτάμι, αλλά και κατά πέντε επιχειρήσεων που συνεχίζουν να ρυπαίνουν, παρά τα υψηλά πρόστιμα που τους επιβλήθηκαν. Οι συγκεκριμένες βιομηχανίες, οι οποίες ασχολούνται με αλουμινοκατασκευές και είδη συσκευασίας, λειτουργούν από το 2007 χωρίς τις απαιτούμενες άδειες, με αποφάσεις της Νομαρχίας Βοιωτίας. Η Σύμβουλος Επικρατείας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, με εισήγησή της στο Ε’ Τμήμα, ζητά την ανάκληση των αδειών λειτουργίας των επιχειρήσεων αυτών.
8 Δεκεμβρίου 2009: Η Υπουργός του νεοϊδρυθέντος Υπουργείου Περιβάλλοντος ανακοινώνει τη δημιουργία Εθνικού Βιομηχανικού Πάρκου στον Ασωπό, με στόχο να οριοθετηθούν η ανάπλαση του ποταμού και η βιομηχανική ζώνη εντός του 2010. Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Περιβάλλοντος Σταύρος Δήμας επισημαίνει, ότι η χώρα μας έχει καθυστερήσει στην υιοθέτηση της πρότασης «ο ρυπαίνων πληρώνει».
14 Δεκεμβρίου 2009: Το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, ύστερα από έρευνες 18 μηνών, βρίσκεται στα ίχνη κυκλώματος παράνομης διακίνησης επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων στην περιοχή του Ασωπού. Οι Επιθεωρητές συντάσσουν απόρρητο πόρισμα και το παραδίδουν στην Υπουργό Περιβάλλοντος. Έχει ήδη ζητηθεί η συνδρομή της Αστυνομίας και αναμένονται εξελίξεις.
15 Δεκεμβρίου 2009: Η Γενική Γραμματέας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος προαναγγέλλει νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία του Ασωπού. Με Προεδρικό Διάταγμα, ο εν λόγω ποταμός, έπειτα από 40 χρόνια, αποχαρακτηρίζεται από αγωγός βιομηχανικών λυμάτων, δημιουργούνται ζώνες προστασίας του. Ομάδα από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο συντάσσει μελέτη για τον κεντρικό αγωγό διαχείρισης των βιομηχανικών αποβλήτων.
23 Δεκεμβρίου 2009: Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης συντάσσει έκθεση για τον Ασωπό και τη διαβιβάζει στους Εισαγγελείς Πλημμελειοδικών Λιβαδειάς και Θήβας με την εντολή να διερευνηθούν πιθανές ποινικές ευθύνες όσον αφορά:
* την έκδοση Αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) σε εταιρίες που παράγουν επικίνδυνα υγρά απόβλητα, χωρίς να περιλαμβάνονται οι προβλέψεις του νόμου για την προστασία των υπόγειων νερών,
* την έκδοση αδειών λειτουργίας, χωρίς να έχει προηγηθεί άδεια διάθεσης αποβλήτων και
* την έκδοση αδειών διάθεσης υγρών αποβλήτων, χωρίς να έχει προηγηθεί έλεγχος από τους αρμόδιους φορείς της σωστής λειτουργίας της μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων των εταιρειών.
Ο Γενικός Επιθεωρητής δίνει εντολή στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ) και στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους να παραστούν για λογαριασμό του Δημοσίου, ως πολιτικοί ενάγοντες, στη δίκη του Ασωπού που θα διεξαχθεί εξ’ αναβολής τον Ιανουάριο του 2010.
Το πρόβλημα με τον Ασωπό
Από τη δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος του 1969, που χαρακτηρίζει τον Ασωπό «αποδέκτη επεξεργασμένων βιομηχανικών λυμάτων», εκατοντάδες βιομηχανίες έχουν ρίξει τα λύματά τους στο κύριο μέρος του ποταμού (μέσος ρους) και στον παραπόταμό του, τον Θερμιδώνα. Το συνολικό μέγεθος των λυμάτων που χύνονται στο μέσο ρου του Ασωπού είναι γύρω στα 15.000 κυβικά μέτρα αποβλήτων το 24ωρο. Ωστόσο, οι μετρήσεις δείχνουν 800 κυβικά μέτρα λυμάτων το 24ωρο. Η διαφορά των περίπου 14.200 κυβικών μέτρων λυμάτων κάθε μέρα υπάρχει, γιατί το νερό αυτό χάνεται, με τη μορφή λυμάτων, στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η σύσταση του εδάφους απορροφά το μεγαλύτερο μέρος του νερού μαζί με όλα τα βιομηχανικά απόβλητα και το εξαπλώνει σε ολόκληρο τον υδροφόρο ορίζοντα. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη οξύτερο εξαιτίας των λυμάτων που μεταφέρονται από τον Θερμιδώνα, ο οποίος μεταφέρει τα λύματα από βαριές βιομηχανίες, όπως η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ).
Αποτέλεσμα αυτού είναι μία τεράστια περιοχή, να έχει μολυνθεί ίσως ανεπανόρθωτα με διάφορα απόβλητα, μεταξύ των οποίων και βαρέα μέταλλα, όπως το εξασθενές χρώμιο. Η μόλυνση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα του Ασωπού έχει ως άμεση συνέπεια να μολύνονται και οι πηγές με τις οποίες υδροδοτούνται όχι μόνο οι γύρω πόλεις, αλλά και μέρος της Αττικής. Συγκεκριμένα, μέσω του υδροφόρου ορίζοντα μολύνονται οι πηγές του Αγ. Θωμά, οι οποίες τροφοδοτούν με πόσιμο νερό τις περιοχές Δήλεσι, Οινόφυτα και Άγιος Θωμάς. Επιπλέον, μολύνονται οι πηγές της Μαυροσουβάλας, από τις οποίες αντλεί νερό η ΕΥΔΑΠ και με πόσιμο νερό ορισμένες περιοχές της Αττικής, όπως, π.χ., ο Μαραθώνας. Αξίζει να σημειωθεί, ότι στην περιοχή κατοικούν εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι, ειδικά το καλοκαίρι, οι οποίοι εδώ και χρόνια καταναλώνουν το νερό, χωρίς ποτέ κανείς να τους ενημερώσει για την επικινδυνότητά του, παρά μόλις το καλοκαίρι του 2007.
Δέκα χρόνια μετά, το 1979, με απόφαση του νομάρχη Βοιωτίας, επιτρέπεται η ρίψη αποβλήτων στον Ασωπό, με την προϋπόθεση να ελέγχονται για τις ποσότητες χρωμίου που περιέχουν. Εν τω μεταξύ τα εργοστάσια έχουν ήδη συγκεντρωθεί κατά δεκάδες στην περιοχή και μαζί τους έχουν μετοικήσει χιλιάδες κόσμου για ανεύρεση εργασίας.
Τη δεκαετία του 1990 το ΥΠΕΧΩΔΕ δίνει την εντολή για κάποιες πρώτες ενέργειες απορρύπανσης, οι οποίες δεν ολοκληρώνονται ποτέ.
Το 1997 ανατίθεται μελέτη στο Πολυτεχνείο, η οποία καταδεικνύει την απουσία εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων στα εργοστάσια, καθώς και το μέγεθος της ρύπανσης. Οι επιστήμονες προτείνουν τη δημιουργία κεντρικής μονάδας επεξεργασίας λυμάτων στο Στενό Αυλώνα. Και το σχέδιο αυτό εγκαταλείπεται, γιατί δεν βρίσκεται φορέας διατεθειμένος να αναλάβει τη χρηματοδότηση.
Επίσημα, το πρόβλημα της μόλυνσης γίνεται γνωστό μόλις το 2004, όταν με ανάλυση του Γενικού Χημείου του Κράτους προκύπτει, ότι ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας είναι ανοιχτός στην κυμαινόμενη βιομηχανο-γεωργική βαριά ρύπανση και μόλυνση. Στο πόσιμο νερό ανιχνεύονται για πρώτη φορά υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου (Νοέμβριος του 2004). Έως τότε κανένας επίσημος φορέας δεν έχει ασχοληθεί με το αν οι βιομηχανίες τηρούν τις προδιαγραφές ασφαλείας στη απόρριψη των αποβλήτων τους.
Αρχές του 2005 νέος έλεγχος αποκαλύπτει ακόμα υψηλότερες τιμές για το χρώμιο. Το θέμα φτάνει με επερώτηση στη Βουλή, χωρίς αποτέλεσμα. Οι αναλύσεις εμφανίζουν μεν υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου, αλλά δεν γίνεται ανάλυση για το τι είδους χρώμιο είναι αυτό, εξασθενές καρκινογόνο και μεταλλαξιογόνο ή όχι, και από πού προέρχεται. Το δεύτερο εξάμηνο του 2005 και το 2006 δε γίνεται κανένας έλεγχος ή ανάλυση.
Οκτώβριος 2005: Η Yγειονομική Yπηρεσία της Νομαρχίας Βοιωτίας αναγνωρίζει το πρόβλημα και ζητά με έγγραφό της «να ενταθεί και να συστηματικοποιηθεί ο δειγματοληπτικός έλεγχος και η παρακολούθηση των νιτρικών ιόντων».
Αύγουστος 2006: Ξεκινούν οι κινητοποιήσεις των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής των Οινοφύτων.
Από τον Ιανουάριο του 2007, με πρωτοβουλία του Δήμου Οινοφύτων, αρχίζουν συστηματικές αναλύσεις και παρακολουθήσεις του νερού. Η ποσότητα του ολικού χρωμίου βρίσκεται συνεχώς αυξανόμενη. Η δημοτική αρχή ζητά διορία τριών ετών για την αλλαγή προέλευσης του νερού και οι δημότες ζητούν να γίνει ανάλυση, για να διαπιστωθεί η ύπαρξη ή όχι εξασθενούς χρωμίου. Μετά από παρέμβαση των πολιτών γίνεται τελικά η ανάλυση από το Γενικό Χημείο του Kράτους και αποδεικνύεται ότι το νερό είναι τοξινωμένο με εξασθενές χρώμιο.
Οι κινητοποιήσεις των κατοίκων συνεχίζονται. Η Επιτροπή Αγώνα Ωρωπίων ζητά από την Ελληνική Κυβέρνηση, την Ελληνική Βουλή, τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από κάθε αρμόδια υπηρεσία να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποκατάσταση του Ασωπού και των προβλημάτων (υγείας, οικονομικών, περιβαλλοντικών) των κατοίκων των περιοχών που επηρεάζονται από τη ρύπανση.
Οκτώβριος 2007: Ο προϊστάμενος της Eισαγγελίας Eφετών διατάζει κατεπείγουσα προκαταρκτική έρευνα για τη ρύπανση στον Ασωπό.
Το φθινόπωρο του 2008 το ΥΠΕΧΩΔΕ δηλώνει, ότι τα Οινόφυτα και η Αυλίδα θα συνδεθούν με το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ πριν από τα Χριστούγεννα, και ότι στις δύο περιοχές θα κατασκευαστούν ταχυδιυλιστήρια συνολικού προϋπολογισμού 2 εκ. €. Επίσης, ότι εντοπίστηκαν οι υπαίτιες εταιρείες και διαβιβάστηκαν οι σχετικοί φάκελοι στον Εισαγγελέα και τη Νομαρχία, ότι διεξάγονται έλεγχοι και η ποιότητα του νερού είναι υπό παρακολούθηση.
Στο μεταξύ, ανεξάρτητες έρευνες από πανεπιστημιακά ιδρύματα αποδεικνύουν ότι η ρύπανση του Ασωπού ξεπερνά τα όρια της Αττικής και της Βοιωτίας και επεκτείνεται σε όλο τον Ευβοϊκό Κόλπο. Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, τα υπόγεια ύδατα στην περιοχή του Ασωπού είναι εξαιρετικά τοξικά, καθώς καταγράφονται συγκεντρώσεις που ξεπερνούν τα 100 μικρογραμμάρια εξασθενούς χρωμίου ανά λίτρο νερού. Επιπλέον, μετά από δειγματοληψία, εντοπίζονται στα ύδατα του Ασωπού υψηλές συγκεντρώσεις νικελίου, νιτρικών, φωσφορικών, αλλά και ολικού χρωμίου. Η μεγαλύτερη καταστροφή εντοπίζεται στη βιομηχανική περιοχή των Οινοφύτων, όπου οι συγκεντρώσεις ολικού σιδήρου στα υπόγεια ύδατα ξεπερνούν τα 1.000, ακόμα και τα 2.000 μικρογραμμάρια ανά λίτρο.
Τα κρούσματα καρκίνου στους κατοίκους της περιοχής των Οινοφύτων αυξάνονται συνεχώς, ενώ την τελευταία δεκαπενταετία οι θάνατοι από τη συγκεκριμένη ασθένεια έχουν τετραπλασιαστεί.
Έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στα Οινόφυτα αποδεικνύει, ότι κάποιες από τις επιχειρήσεις διαθέτουν βιολογικό καθαρισμό για την πρωτοβάθμια επεξεργασία των αποβλήτων, αποφεύγουν όμως να τον χρησιμοποιούν, δεδομένου ότι αυξάνει το κόστος παραγωγής των προϊόντων.
Oι Oικολόγοι Πράσινοι και το Ινστιτούτο Τοπικής Αειφορίας και Πολιτισμού (Βοιωτία), με την υποστήριξη των Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο, φέρνουν το θέμα της ρύπανσης του Ασωπού τον Απρίλιο του 2009 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μέσα από σειρά παρεμβάσεων και δράσεων αναδεικνύονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι επιπτώσεις της ρύπανσης της ευρύτερης περιοχής του Ασωπού στην υγεία, στο περιβάλλον, στη γεωργία-κτηνοτροφία και γενικότερα στην οικονομία μιας μεγάλης περιοχής, αλλά και η υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να λάβει τα αναγκαία μέτρα, για να σταματήσει να παραβιάζεται βάναυσα η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Κάτοικοι της περιοχής συμμετέχουν στις εκδηλώσεις, προσφέροντας μπουκαλάκια με μολυσμένο νερό από τον Ασωπό.
Το έντονο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για τον Ασωπό αποτυπώνεται το Μάιο του 2009 στην ημερίδα του Πανεπιστημίου Aθηνών με θέμα «Η κατάσταση στον Ασωπό». Επιστήμονες, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, εκπρόσωποι φορέων, κάτοικοι της επίμαχης περιοχής, αλλά και απλοί πολίτες δίνουν το παρόν. Τα συμπεράσματα της ημερίδας είναι αποκαλυπτικά:
Έρευνα του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών καταδεικνύει, ότι το εξασθενές χρώμιο στη λεκάνη του Ασωπού προέρχεται από τη βιομηχανική δραστηριότητα. Είναι πάνω από 400 οι βιομηχανίες, που παράγουν απόβλητα με εξασθενές χρώμιο. Μετά τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας, σε συνεργασία με το δήμο Ωρωπού, σφραγίζονται οι γεωτρήσεις. Στα Oινόφυτα μετριέται μικρότερη συγκέντρωση, αλλά πάνω από τα όρια της Ε.Ε. Στο δήμο Θήβας οι περιεκτικότητες είναι κάπως μικρότερες. Στο δήμο Αυλίδας, όμως, μετριούνται πάρα πολύ υψηλές τιμές. Οι μετρήσεις συνεχίζονται, προκειμένου να καταγραφεί η εξέλιξη του φαινομένου. Η έρευνα προτείνει αρχικά να γίνει προσπάθεια να σταματήσει η ρύπανση και ακολούθως να βελτιωθεί η κατάσταση που έχει ήδη διαμορφωθεί. Υπάρχουν μέθοδοι και τεχνολογίες, όπως για παράδειγμα η βιοαποκατάσταση, που επιτρέπουν, χωρίς υψηλό κόστος, την επεξεργασία των αποβλήτων, προκειμένου να εξαλειφθεί το εξασθενές χρώμιο. Αντίστοιχες μέθοδοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τη μείωση των συγκεντρώσεων στο έδαφος, απ' όπου το τοξικό χημικό περνάει στα φυτά σε διάφορες συγκεντρώσεις.
Το Εργαστήριο Χημείας Περιβάλλοντος του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών καταγράφει στον άνω ρου του ποταμού επιβάρυνση από κτηνοτροφική δραστηριότητα και γεωργικές καλλιέργειες, στον κάτω ρου επιβάρυνση από βιομηχανική δραστηριότητα, ενώ στις εκβολές επιβάρυνση από την τουριστική δραστηριότητα αλλά και από διερχόμενα πλοία. Εκτός από το εξασθενές χρώμιο, καταγράφονται υψηλές συγκεντρώσεις σε νιτρικά, οργανικό άνθρακα, αζωτούχες και φωσφορικές ενώσεις από γεωργικές καλλιέργειες, αμμωνία, νιτρώδη, οργανικό άζωτο, υπολείμματα λιπασμάτων. Από μικροβιολογικές μετρήσεις βρίσκονται στις εκβολές του Ασωπού μεγάλα ποσά κολοβακτηριδίων, πάνω από τα όρια κολύμβησης. Όσον αφορά τα μέταλλα, εκτός από χρώμιο βρέθηκαν μόλυβδος, υδράργυρος, κάδμιο, χαλκός, ψευδάργυρος. Η βιομηχανική ζώνη των Oινοφύτων είναι η κυρίως περιοχή ρύπανσης. Στα επιφανειακά ύδατα δεν καταγράφονται τα τελευταία χρόνια υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι αυτό απορρίπτεται, μέσω γεωτρήσεων, απευθείας στον υδροφόρο ορίζοντα.
Από το Τμήμα Περιβαλλοντικής Παθολογίας Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής επισημαίνεται ότι τα βαρέα μέταλλα μεταβάλλουν τη γονιδιακή δράση, αλλάζουν τις ενδοκυττάριες συγκεντρώσεις των ιστών, μεταβάλλουν τον κυτταρικό μεταβολισμό και την παραγωγή ενδοκυττάριων ουσιών. Το εξασθενές χρώμιο προκαλεί βλάβες στο DNA και στον κυτταρικό κύκλο. Ο δε καθορισμός ορίων ασφαλείας δε διασφαλίζει τη δημόσια υγεία.
Η εκπρόσωπος του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. αναφέρει, ότι μετά την ανίχνευση του εξασθενούς χρωμίου στα νερά του Ασωπού, με εντολή του Υπουργού, η Ειδική Υπηρεσία Προστασία Περιβάλλοντος άρχισε εντατικούς ελέγχους. Στους πρώτους ελέγχους οι ενδείξεις ήταν απογοητευτικές, όμως μετά από ένα χρόνο άρχισε να μην ανιχνεύεται εξασθενές χρώμιο στα επιφανειακά νερά. Στα υπόγεια ύδατα το πρόβλημα είναι διαφορετικό, καθώς επί χρόνια γινόταν μόλυνση. Γίνονται συνεχείς επανέλεγχοι, επιβάλλονται πρόστιμα, στέλνονται φάκελοι στον εισαγγελέα. Παράλληλα, δίνονται ερωτηματολόγια προς τις βιομηχανίες για να καταγραφεί ο τρόπος διαχείρισης των υγρών αποβλήτων και να γίνει ταυτοποίηση των αγωγών.
Στη συζήτηση που ακολουθεί, το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. δέχεται σφοδρή κριτική για τις ενέργειες στις οποίες έχει προχωρήσει, κατηγορείται για ολιγωρία, για λογική «ο ρυπαίνων πληρώνει», που έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική. Oι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης της λεκάνης του Ασωπού επαναλαμβάνουν την έκκλησή τους προς κάθε αρμόδιο φορέα για λήψη άμεσων μέτρων έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η κατάσταση.
Μάιος 2009: Κάτοικοι και φορείς των Οινοφύτων δηλώνουν ότι πρόκειται να καταθέσουν αγωγές εναντίων των επιχειρήσεων, που αποδεδειγμένα έχουν προκαλέσει τη ρύπανση στον Ασωπό ποταμό. Επίσης προτίθενται να ζητήσουν αποζημιώσεις για τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν, λόγω του μολυσμένου νερού και της ρύπανσης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, επικαλούμενοι την κοινοτική οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη.
Ιούνιος 2009: 15 βιομηχανίες που ρυπαίνουν τον ποταμό, αντιμετωπίζουν, εκτός από την κατηγορία της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, και την κατηγορία της πρόκλησης βαριάς σωματικής βλάβης και θανάτου.
Νομέμβριος 2009: Έκθεση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) για την κατάσταση που επικρατεί στο ποταμό Ασωπό αναφέρει, ότι η περίπτωση της ρύπανσης του Ασωπού αποτελεί δείγμα περιφρόνησης της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος. Διαπιστώνει παντελή έλλειψη σχεδιασμού για τη δημιουργία απαραίτητων υποδομών για τις δραστηριοτήτες των 1.500 βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων της περιοχής του Ασωπού. Η κατανάλωση νερού με υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου (CrVΙ) επιβαρύνει τον ανθρώπινο οργανισμό, όχι μόνο μέσω της κατάποσης, αλλά και μέσω της δερματικής επαφής και της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών.
Στο πακέτο προτάσεων της έκθεσης για την επίλυση του προβλήματος περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, η εφαρμογή σχεδίου διαχείρισης και προγράμματος παρακολούθησης της λεκάνης απορροής του ποταμού Ασωπού, ο καθαρισμός της παρόχθιας ζώνης του Ασωπού για την εξασφάλιση πρόσβασης και ελέγχου καθ’ όλο το μήκος του ποταμού, η ανάπτυξη online συστήματος για την τακτική παρακολούθηση της ποιότητας των επιφανειακών νερών του ποταμού Ασωπού και των υπόγειων νερών της περιοχής, η εγκατάσταση αντιρρυπαντικών συστημάτων σε όλες τις μονάδες, των οποίων τα απόβλητα περιέχουν τοξικές ουσίες, η διαμόρφωση πλαισίου δράσεων και νομοθετικών ρυθμίσεων για το πόσιμο νερό και τη διαχείριση των υδατικών πόρων κ.ά. Η έκθεση συνιστά άμεση παρέμβαση του κράτους, προκειμένου να εφαρμοσθούν οι νόμοι και παραδίνεται στην υπουργό Περιβάλλοντος από τον πρόεδρο του ΤΕΕ.
Τέλη Νοεμβρίου 2009 ο δήμος Οινοφύτων καταθέτει καταγγελίες στην Κομισιόν και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την παραβίαση της κοινοτικής νομοθεσίας στην περιοχή του Ασωπού.
2 & 3 Δεκεμβρίου 2009: Αρχίζει η εκδίκαση της προσφυγής που έχουν καταθέσει οι κάτοικοι και οι φορείς των Οινοφύτων για τη ρύπανση του Ασωπού στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η εν λόγω προσφυγή στρέφεται κατά της νομαρχίας Βοιωτίας, η οποία δεν ακύρωσε τις περιβαλλοντικές άδειες επιχειρήσεων που ρυπαίνουν το ποτάμι, αλλά και κατά πέντε επιχειρήσεων που συνεχίζουν να ρυπαίνουν, παρά τα υψηλά πρόστιμα που τους επιβλήθηκαν. Οι συγκεκριμένες βιομηχανίες, οι οποίες ασχολούνται με αλουμινοκατασκευές και είδη συσκευασίας, λειτουργούν από το 2007 χωρίς τις απαιτούμενες άδειες, με αποφάσεις της Νομαρχίας Βοιωτίας. Η Σύμβουλος Επικρατείας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, με εισήγησή της στο Ε’ Τμήμα, ζητά την ανάκληση των αδειών λειτουργίας των επιχειρήσεων αυτών.
8 Δεκεμβρίου 2009: Η Υπουργός του νεοϊδρυθέντος Υπουργείου Περιβάλλοντος ανακοινώνει τη δημιουργία Εθνικού Βιομηχανικού Πάρκου στον Ασωπό, με στόχο να οριοθετηθούν η ανάπλαση του ποταμού και η βιομηχανική ζώνη εντός του 2010. Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Περιβάλλοντος Σταύρος Δήμας επισημαίνει, ότι η χώρα μας έχει καθυστερήσει στην υιοθέτηση της πρότασης «ο ρυπαίνων πληρώνει».
14 Δεκεμβρίου 2009: Το Σώμα Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, ύστερα από έρευνες 18 μηνών, βρίσκεται στα ίχνη κυκλώματος παράνομης διακίνησης επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων στην περιοχή του Ασωπού. Οι Επιθεωρητές συντάσσουν απόρρητο πόρισμα και το παραδίδουν στην Υπουργό Περιβάλλοντος. Έχει ήδη ζητηθεί η συνδρομή της Αστυνομίας και αναμένονται εξελίξεις.
15 Δεκεμβρίου 2009: Η Γενική Γραμματέας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος προαναγγέλλει νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία του Ασωπού. Με Προεδρικό Διάταγμα, ο εν λόγω ποταμός, έπειτα από 40 χρόνια, αποχαρακτηρίζεται από αγωγός βιομηχανικών λυμάτων, δημιουργούνται ζώνες προστασίας του. Ομάδα από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο συντάσσει μελέτη για τον κεντρικό αγωγό διαχείρισης των βιομηχανικών αποβλήτων.
23 Δεκεμβρίου 2009: Ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης συντάσσει έκθεση για τον Ασωπό και τη διαβιβάζει στους Εισαγγελείς Πλημμελειοδικών Λιβαδειάς και Θήβας με την εντολή να διερευνηθούν πιθανές ποινικές ευθύνες όσον αφορά:
* την έκδοση Αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) σε εταιρίες που παράγουν επικίνδυνα υγρά απόβλητα, χωρίς να περιλαμβάνονται οι προβλέψεις του νόμου για την προστασία των υπόγειων νερών,
* την έκδοση αδειών λειτουργίας, χωρίς να έχει προηγηθεί άδεια διάθεσης αποβλήτων και
* την έκδοση αδειών διάθεσης υγρών αποβλήτων, χωρίς να έχει προηγηθεί έλεγχος από τους αρμόδιους φορείς της σωστής λειτουργίας της μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων των εταιρειών.
Ο Γενικός Επιθεωρητής δίνει εντολή στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ) και στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους να παραστούν για λογαριασμό του Δημοσίου, ως πολιτικοί ενάγοντες, στη δίκη του Ασωπού που θα διεξαχθεί εξ’ αναβολής τον Ιανουάριο του 2010.
Το πρόβλημα με τον Ασωπό
Από τη δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος του 1969, που χαρακτηρίζει τον Ασωπό «αποδέκτη επεξεργασμένων βιομηχανικών λυμάτων», εκατοντάδες βιομηχανίες έχουν ρίξει τα λύματά τους στο κύριο μέρος του ποταμού (μέσος ρους) και στον παραπόταμό του, τον Θερμιδώνα. Το συνολικό μέγεθος των λυμάτων που χύνονται στο μέσο ρου του Ασωπού είναι γύρω στα 15.000 κυβικά μέτρα αποβλήτων το 24ωρο. Ωστόσο, οι μετρήσεις δείχνουν 800 κυβικά μέτρα λυμάτων το 24ωρο. Η διαφορά των περίπου 14.200 κυβικών μέτρων λυμάτων κάθε μέρα υπάρχει, γιατί το νερό αυτό χάνεται, με τη μορφή λυμάτων, στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η σύσταση του εδάφους απορροφά το μεγαλύτερο μέρος του νερού μαζί με όλα τα βιομηχανικά απόβλητα και το εξαπλώνει σε ολόκληρο τον υδροφόρο ορίζοντα. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη οξύτερο εξαιτίας των λυμάτων που μεταφέρονται από τον Θερμιδώνα, ο οποίος μεταφέρει τα λύματα από βαριές βιομηχανίες, όπως η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ).
Αποτέλεσμα αυτού είναι μία τεράστια περιοχή, να έχει μολυνθεί ίσως ανεπανόρθωτα με διάφορα απόβλητα, μεταξύ των οποίων και βαρέα μέταλλα, όπως το εξασθενές χρώμιο. Η μόλυνση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα του Ασωπού έχει ως άμεση συνέπεια να μολύνονται και οι πηγές με τις οποίες υδροδοτούνται όχι μόνο οι γύρω πόλεις, αλλά και μέρος της Αττικής. Συγκεκριμένα, μέσω του υδροφόρου ορίζοντα μολύνονται οι πηγές του Αγ. Θωμά, οι οποίες τροφοδοτούν με πόσιμο νερό τις περιοχές Δήλεσι, Οινόφυτα και Άγιος Θωμάς. Επιπλέον, μολύνονται οι πηγές της Μαυροσουβάλας, από τις οποίες αντλεί νερό η ΕΥΔΑΠ και με πόσιμο νερό ορισμένες περιοχές της Αττικής, όπως, π.χ., ο Μαραθώνας. Αξίζει να σημειωθεί, ότι στην περιοχή κατοικούν εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι, ειδικά το καλοκαίρι, οι οποίοι εδώ και χρόνια καταναλώνουν το νερό, χωρίς ποτέ κανείς να τους ενημερώσει για την επικινδυνότητά του, παρά μόλις το καλοκαίρι του 2007.
Ο θεός Ασωπός
Ο Ασωπός αποτελούσε κάποτε πηγή ζωής για τη Βοιωτία και την Αττική। Σήμερα, έχει μετατραπεί σε ανοιχτό λυματοφόρο αγωγό βαριάς βιομηχανικής μόλυνσης. Μέθοδοι για την εξυγίανσή του υπάρχουν, έχουν προταθεί από τους επιστήμονες και έχουν εφαρμοστεί σε άλλα ποτάμια με επιτυχία. Εάν κράτος, τοπική αυτοδιοίκηση, επιστημονική κοινότητα, ανεξάρτητοι φορείς και πολίτες ενεργήσουν με σοβαρότητα και συντονισμό στην κατεύθυνση της προστασίας του, διαφαίνεται μια ελπίδα να ξαναβρεί ο Ασωπός ένα μέρος της θεϊκής του υπόστασης.
Σοφία Γιαννάκη, βιολόγος, MSc μηχανικός περιβάλλοντος-χωροταξίας
